“NOWA MARCHIA – PROWINCJA ZAPOMNIANA – WSPÓLNE KORZENIE” – 73

Dzwon jako instrument muzyczny (idiofon naczyniowy) oraz jego losy w obu wojnach światowych stanowił kanwę 73 naukowej sesji “Nowa Marchia – prowincja zapomniana”. 19 maja 2010 roku prelekcję pt. Straty wojenne dzwonów w województwie lubuskim wygłosił dr Marceli Tureczek. Wykład rozpoczął się od wnikliwej analizy struktury i budowy dzwonu (górna część – szyja, płaszcz, dolna – kryza, wewnętrzna: serce), dobywanych tonacji (każdy wytwarza przynajmniej trzy) oraz oceny osiągnięć lokalnych gorzowskich i kostrzyńskich ludwisarzy. Gość omówił również znaczenie ilości uderzeń w dzwon (uzależnione od rangi wydarzenia) oraz wagę zamieszczanych na nim inskrypcji, stanowiących rodzaj niesionego wraz z dźwiękiem przesłania.

 
Tematem przewodnim spotkania były dzwony postrzegane jako surowiec w przemyśle wojennym. Zarówno w latach 1915 – 1918 jak i 1941 – 1944 nagminnie rekwirowane przez Niemców stanowiły cenne źródło brązu i staliwa wykorzystywanego w produkcji zbrojeniowej. Przebieg rekwizycji w przypadku obu światowych konfliktów był podobny. Zdejmowane z kościelnych wież dzwony poddawano drobiazgowej klasyfikacji. Oceniano ich wagę, rozmiary, przypisywano kategorię: A – najnowsze, najmniej wartościowe, B (XVIII – XIX wiek), C (XVII wiek), oraz od 1939 roku D (XVI wieczne i wcześniejsze) – najcenniejsze, wyłączone z procesu rekwizycji dyrektywą Hermanna Goeringa. Każdy egzemplarz opatrywano również stosowną sygnaturą z podaniem miejsca pochodzenia (numerem prowincji i okręgu). Tak szczegółowo opisane, po wystawieniu kart (w latach 1942 – 1944 także dokumentacja fotograficzna), sporządzeniu gipsowego odlewu oraz w niektórych przypadkach dźwiękowego zapisu brzmienia trafiały do swego ostatecznego miejsca przeznaczenia – huty.
 
Niezwykle frapujący wykład poparty licznymi materiałami faktograficznymi zamknęła dyskusja, w trakcie której dr Marceli Tureczek wyczerpująco odpowiadał na kolejne pytania słuchaczy.