Rodzina, domy i fabryka

Przebywałem w tym domu po raz ostatni 26 grudnia 1944 roku, miałem 5,5 roku. Popijałem kakao w części wypoczynkowej w małym oknie wykuszowym z widokiem na Park Róż.

Takie wspomnienie wyniósł Matthias Lehmann z domu swoich dziadków. Było ono na tyle silne, że po blisko 80. latach przygotował książkę o tym domu i o swojej rodzinie. Dom ten stoi nadal, a obecnie jest częścią Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej.

*

W 1776 roku Karl Gottlob Jaehne przyjechał z Saksonii do Gorzowa i tak rozpoczęła się gorzowska historia tej rodziny. Przy ulicy Pocztowej założył warsztat ślusarski, który po jego śmierci przejął syn Carl Ludwik. Były to już inne czasy, wynaleziono maszynę parową, więc w 1830 roku Carl Ludwik przekształcił warsztat w Fabrykę Maszyn C.L. Jaehne. Z czasem jego nowa fabryka, położona poza miastem w kierunku Kostrzyna, stała się jedną z najważniejszych gorzowskich firm przemysłowych.

*

Koniunktura z II połowy XIX wieku pozwoliła rodzinie Jaehne na kupno dużej działki obok Parku Róż przy drodze do Chwalęcic. Dziś jest to początek ul. Kosynierów Gdyńskich odchodzący od ul. Sikorskiego. Rodzina to żona Carla Karolina Wilhelmina oraz dwóch synów – Carl i Gustav. Carl junior nie był zainteresowany produkcją maszyn, ale stał się jednym z najbardziej cenionych sadowników. Autor książki twierdzi, że to on, a nie Theodor Burchardt wyhodował renetę landsberską. Fabryką niepodzielnie zajął się Gustav. Bracia różnili się profesjami, ale mieli podobne gusta: poślubili dwie siostry: Idę i Agnes z domu Koenig. Carl miał syna Ottona, a Gustaw trzy córki, które wzięły sobie za mężów panów przydatnych fabryce. Elisabeth wyszła za mąż za Hansa Lehmanna, szefa działu technicznego.

*

Jako pierwszy budynek (1880 r.) na dużej działce wybudowano kamienicę na rogu ulic Sikorskiego i Kosynierów Gdyńskich. Po śmierci ojca bracia podzielili się: Carl zainteresowany sadownictwem dostał dużą część działki przy ul. Kosynierów, zaś Gustav kamienicę i małą działkę przy ul. Sikorskiego. Z czasem obaj bracia wybudowali swoje domy: Carl ten, w którym mieści się dziś Lubuskie Centrum Przedsiębiorczości, zaś na działce przy ul. Sikorskiego stanęła willa Elizabeth i Hansa Lehmannów, dziś część zabytkowa WiMBP. Właściciele zamieszkali w nim w 1903 r. Autor książki – Hans Lehmann jest ich wnukiem. W pamięci pozostał mu piękny dom dziadków, który stał się inspiracją do opisu losów rodziny, ich domów i fabryki.

*

Choć w tytule książki figuruje tylko willa, dużą drugą część autor przeznaczył na omówienie działalności Fabryki Maszyn i Odlewni Żelaza C. Jaehne und Sohn GmbH w Frydrychowie. Tak nazywano dawniej część miasta położoną przy drodze do Kostrzyna, a fabryka Jahnego znajdowała się między ulicą Kostrzyńską a Wartą. Niewiele z niej pozostało. Obecnie stoją tam nowe budynki, są różne inne przedsiębiorstwa, a nawet przystań. Fabryka Jahnego poszła w zapomnienie.

Wnuk Hansa Lehmanna, najważniejszej osoby w tej firmie, zgromadził bardzo dużo informacji, zdjęć i dokumentów, by ją przywrócić pamięci. Dominują tu dane techniczne. Ta część nie jest tak interesująca jak pierwsza, o ludziach i ich domach, ale zebranie informacji w jednej publikacji pozwoli zainteresowanym na znalezienie naprawdę wszystkiego na ten temat.

*

Książka została wydana nie tylko za pieniądze naszej biblioteki, ale do jej przygotowania włączyło się wielu pracowników. Tłumaczenia dokonali Sławomir Szenwald – dyrektor i Grzegorz Urbanek (także redakcja) przy współpracy Grażyny Kostkiewicz-Górskiej, Magdaleny Matuszewskiej i Katarzyny Sanockiej-Tureczek. Wszyscy oni z Działu Regionalnego WiMBP. Korektę przeprowadziły specjalistki Magdalena Turska i Danuta Zielińska z Działu Informacyjnego WiMBP, a skład zrobił i okładkę zaprojektował Sebastian Wróblewski – grafik, oczywiście także z WiMBP. Prosty wniosek z powyższego: pracownicy biblioteki mogą nie tylko udostępniać, ale także wydawać książki.

***

Matthias Lehmann, „Willa Hansa Lehmanna w Gorzowie Wielkopolskim (Landsbergu)”, wyd. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wlkp. Gorzów Wielkopolski 2022, 112 s.