Dział Zbiorów Specjalnych

Kontakt:
adres: ul. Sikorskiego 107 (wejście od ul. Kosynierów Gdyńskich),
66-400 Gorzów Wielkopolski
tel. 95 727 70 61
e-mail: @..

kierownik: Małgorzata Barczyńska-Kowańdy
Godziny otwarcia:
poniedziałek – piątek: 10.00 – 15.30
sobota – niedziela: nieczynne

Willa Hansa Lehmanna
Galeria Sztuki Regionalnej, Galeria Karykatury, Sala Papuszy, Gabinet Christy Wolf
tel. 95 727 70 61
Godziny otwarcia:
poniedziałek – piątek: 10.00 – 19.00
sobota:  10.00 – 15.00
niedziela: nieczynne

O nas:
Siedzibą naszego działu jest willa Hansa Lehmanna – zabytkowy obiekt z początków XX wieku. Funkcjonuje w nim Galeria Sztuki Regionalnej, Galeria Karykatury, Sala Papuszy oraz Gabinet Christy Wolf.

Posiadamy unikatowe zbiory, stanowiące źródłowy materiał ikonograficzny i dokumentacyjny dla historyków, regionalistów, dziennikarzy, studentów. Udostępniamy je prezencyjnie głównie w celach naukowych.

Stare druki
Zbiór gromadzony od lat 70-tych XX wieku drogą zakupów antykwarycznych i aukcyjnych oraz darów. Są to XVI – XVIII-wieczne wydawnictwa, reprezentujące nurt sakralny, historyczny, filozoficzno-społeczny, a także książki z zakresu prawa i językoznawstwa. Część kolekcji stanowią polonica, a wśród wydawnictw niemieckojęzycznych znajdują się egzemplarze dotyczące historii naszego regionu. np. XVI-wieczna Kronika: „Annales Marchiae Brandenburgicae […]” (Andreas Angelus, Frankfurt a.d.O.: Hartmann, 1598 r.), opisująca historię Księstwa Brandenburgii od 416 r. do 1569 r.

Książki XIX-wieczne
Posiadamy ok. 800 woluminów, a wśród nich druki z zakresu historii, geografii, sztuki, nauk prawnych, filologii i językoznawstwa, teksty literackie, a także literatura poradnikowa z różnych dziedzin (gospodarstwo domowe, kuchnia regionalna, łowiectwo, mowy pogrzebowe, ziołolecznictwo, życie codzienne i in.).

Rękopisy
Obejmują głównie spuścizny osobiste literatów związanych z Gorzowem i regionem gorzowskim: pamiętniki, dzienniki, szkice, bruliony warsztatowe utworów wydanych i niepublikowanych, korespondencja urzędowa i osobista, dokumenty, odznaczenia, fotografie i in. takich postaci jak: Włodzimierz Korsak, Zdzisław Morawski, Irena Dowgielewicz, Witold Niedźwiecki, Florian Nowicki, Janusz Olczak, Bronisław Słomka, Bronisława Wajs-Papusza.

Kartografia

Zbiór o zasięgu chronologicznym XVI-XXI w., obejmuje współczesne arkusze map i planów oraz stare mapy. Dotyczy w większości historycznej Nowej Marchii (południowej części obecnego województwa zachodniopomorskiego oraz północnej części województwa lubuskiego). Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gorzowie Wielkopolskim stała się posiadaczem niemal kompletnego przeglądu kartografii nowomarchijskiej w okresie nowożytnym. Zbiór dokumentów rozwoju przestrzennego, przemian politycznych i historycznych regionu, a także świadectwa doskonalenia się sztuki kartograficznej na przestrzeni wieków, jest systematycznie rozbudowywany i stanowi znakomite, cenne i niezwykle rzadkie uzupełnienie źródeł do dziejów regionu. W kolekcji występują mapy luźne o różnym wizerunku i poprawności kartograficznej, której poziom kształtował się w zależności od rozwoju technik pomiarowych i inwencji ich twórców. Najliczniej reprezentowane są mapy ogólnogeograficzne, o różnym stopniu szczegółowości, wywodzące się ze wszystkich liczących się oficyn europejskich. W zbiorach kartograficznych znajdują się również atlasy z końca XIX i początku XX wieku.

Najstarszym obiektem kartograficznym w zbiorze jest pierwsza, samoistna mapa Brandenburgii Eliasa Camerariusa, profesora matematyki uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą: „Marca Brandenbvrgensis [et] Pomerania. Per Gerardum Mercatorem. Cum Privilegio”. Skala ok. 1:830 000 wydana przez Gerarda Mercatora w Amsterdamie  po 1585 r. (miedzioryt 49,5 x 36,5 cm. Sygn. KG685).

Ważną część zbioru stanowią plany trzech największych bitew wojny siedmioletniej: pod Sarbinowem = Zorndorf (25 VIII 1758), pod Kijami (Sulechowem = Züllichau) (23 VIII 1759) i pod Kunowicami = Kunersdorf (12 VIII 1759). Kolekcję dopełniają miedziorytnicze tablice dystansowe, określające odległości pomiędzy ważniejszymi miastami Europy (w większości XVIII-wieczne diagramy).

Ikonografia
Pocztówki
Zbiór pocztówek przedstawia minione już bezpowrotnie obrazy ok. 60 miast i wiosek z okolic Gorzowa Wielkopolskigo,  pozwala przywołać historię, jak również oddać panujący klimat końca XIX i całego XX stulecia. Kolekcja składa się z czarno-białych i kolorowych kart, z czego około 300 wydanych zostało do 1945 roku – od obiektów opartych na litografii, chromolitografii poprzez pocztówki wytwarzane techniką światłodruku, do fotografii pozbawionej wcześniejszego uroku ale będącej za to wiernym odzwierciedleniem rzeczywistości. Obok typowych pocztówek w kolekcji można spotkać karty rozkładane, albumiki z pocztówkami do wyrywania oraz leporella – harmonijki z miniaturowymi widokami.

Grafika
Zbioru obejmują prace artystów z Gorzowa Wielkopolskiego i regionu gorzowskiego. Na uwagę zasługują źródłoznawcze materiały ikonograficzne, ukazujące zmiany w krajobrazie miast i opactw nowomarchijskich:

• siedemnastowieczne sztychy Matthäusa Meriana, najwybitniejszego rytownika i wydawcy grafiki topograficznej i pejzażowej XVII wieku, przedstawiających widoki i plany m.in.: Cedyni, Chojny, Choszczna, Dębna Lubuskiego, Drezdenka, Frankfurtu nad Odrą, Gorzowa Wlkp., Karska, Kostrzyna, Mieszkowic, Mironic, Myśliborza, Ośna Lubuskiego, Recza, Słońska, Strzelec Krajeńskich, pochodzących z wydawnictwa Martina Zeillera: „Topographia Electoratus Brandenburgici et Ducatus Pomeraniae […]”. Frankfurt a.M., 1652 r.
• faksymile XVIII-wiecznych grafik z widokami miast z początków XVIII wieku, opublikowanych w formie teki w 1913 r.: Petzold, Daniel, „Ansichten Märkischer und Pommerscher Städte auf dem Jahren 1710-1715. Nach Originalzeichnungen Daniel Petzolds im Auftrage der Königlichen Bibliothek […]”, Berlin 1913 r.

Ekslibrisy
Posiadamy ok. 1000 miniaturowych dzieł sztuki graficznej, spośród których na uwagę zasługują ekslibrisy Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wielkopolskim.

Malarstwo oryginalne
Zbiór obejmuje kilkadziesiąt prac artystów lokalnych z cenzusem zawodowym, najczęściej członków Związku Polskich Artystów Plastyków, wystawiających swoje prace w kraju i za granicą.

Zbiory fotograficzne
Wśród zbiorów znajduje się kilkadziesiąt portretów ludzi związanych z życiem kulturalnym Gorzowa Wielkopolskiego.

W ramach działu funkcjonują:

• Oddział Zbiorów Audiowizualnych