40 lat temu i teraz

Zdarzenie trwało zaledwie kilka godzin, a Dariusz A. Rymar poświęcił mu książkę, która liczy 392 strony. Takie było ważne. Tym zdarzeniem była demonstracja z 31 sierpnia 1982 r. w Gorzowie Wielkopolskim, a tytuł książki – „Nie ma wolności bez Solidarności”.

*

Dariusz A. Rymar od 2006 roku dokumentuje i analizuje ruch „Solidarności” w Gorzowie. Poświęcił mu trzy książki:

– „Niezależny Samorządny Związek Zawodowy >Solidarność< w Regionie Gorzów Wielkopolski w latach 1980-1982”,

-„ >Odblokować zakład< Strajk w Zakładach Mechanicznych >Gorzów< w Gorzowie Wielkopolskim w dniach 15-16 grudnia 1981 r. – geneza, przebieg i następstwa”,

– „Radio >Solidarność< w Gorzowie Wielkopolskim 1982-1989”

i jeszcze cztery tomy dokumentów dotyczących „Solidarności”.

Najnowsza książka o demonstracji jest dopełnieniem poprzednich, a w podtytule ma także: „Geneza, przebieg i następstwa”. We Wstępie autor zapowiada kolejne książki traktujące o następnych latach gorzowskiej walki o wolność.

*

Książka składa się z siedmiu rozdziałów. Po krótkim przedstawieniu oficjalnego funkcjonowania „Solidarności”, w drugim rozdziale autor wylicza różne spontaniczne formy oporu po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 r. W czerwcu 1982 r. powstała w Gorzowie tajna Regionalna Komisja Wykonawcza NSZZ „Solidarność”, która planowo przygotowywała wystąpienia – to w rozdziale trzecim. Rozdział czwarty dotyczy przygotowań, a piąty samej demonstracji z 31 sierpnia 1982 r. i zawierają szczegółowy opis wszystkich zdarzeń. Skutki społeczne i polityczne tej największej w historii Gorzowa demonstracji autor analizuje w kolejnym rozdziale, a w siódmym pokazuje gasnący masowy opór i konsekwencje społecznej bezsilności.

*

Demonstracja z 31 sierpnia 1982 r. – pisze autor w Zakończeniu – była kulminacyjnym momentem otwartego poparcia udzielonego podziemnej „Solidarności” przez szersze grono jej członków i sympatyków w okresie stanu wojennego. Drakońskie represje, jakie spadły na jej faktycznych i domniemanych uczestników, sprawiły, że ta forma protestu okazała się nieskuteczna. (…) Jednak w podziemiu uformowała się grupa działaczy, która stała się nie tylko aktywnym depozytariuszem postulatów „Solidarności”, ale również podziemną opozycją polityczną.

*

Przed napisaniem tej książki autor przebadał obszerną dokumentację zachowaną w aktach Komitetu Wojewódzkiego PZPR, archiwa Instytutu Pamięci Narodowej, nagrania Milicji Obywatelskiej, akta spraw karnych z Sądu Okręgowego i Sadu Rejonowego, wspomnienia i zapiski osób indywidualnych. Obszerny ich wybór wszedł do Aneksu, a tym samym czytelnik może zapoznać się z materiałami źródłowymi. Dużo tu także zdjęć zrobionych głównie przez Ireneusza Ilnickiego, a także innych uczestników demonstracji.

Jak zwykle i tę książkę Dariusza Rymara czyta się bardzo dobrze, o czym decyduje nie tylko temat, ale i sposób opowieści: klarowny a ciekawy.

*

Książkę tę Dariusz A. Rymar dedykuje „Ołehowi Sencewowi i Włodymirowi Zełeńskiemu i wszystkim Ukraińcom i Ukrainkom walczącym o wolność dla siebie i dla innych”.

Na końcu książki autor postawił datę: styczeń 2022 r.

Wydarzenia sprzed czterdziestu laty symbolicznie splatają się ze współczesnością.

***

Dariusz A. Rymar, „Nie ma wolności bez Solidarności. Demonstracja z 31 sierpnia 1982 roku w Gorzowie Wielkopolskim – geneza, przebieg i następstwa”, wyd. Akademia im. Jakuba z Paradyża, Gorzów Wielkopolski 2022 r., 392 s.